نرخ بهره عبارت است از نرخی که بابت جلوگیری از کاهش ارزش پول پرداختی در امروز و دریافتی در آینده (به دلیل ارزش زمانی پول و نرخ تورم) از وام‌گیرنده دریافت می‌شود. همچنین در شرایط متعارف بازار، به منظور جبران فرصت‌های سرمایه‌گذاری وام‌دهنده، ممکن است مبلغی به عنوان حداقل سود مورد انتظار وام‌دهنده به این نرخ اضافه گردد.
نرخ بهره متفاوت است با توجه به:
- دستورالعمل‌های دولت برای دستیابی به اهداف دولت به بانک مرکزی پول از کل مبلغ قرضه یا قرض گرفته شده
- اصطلاح بلوغ سرمایه‌گذاری
- احتمال پیش‌بینی احتمالی وام گیرنده
- عرضه و تقاضا در بازار
- و …
انواع نرخ بهره
نرخ بهره‌ی اسمی: سود پرداختی سالانه به دارنده‌ی ورقه‌ی قرضه، به طور نسبی از ارزش اسمی ورقه‌ی قرضه که حاصل پرداخت بهره‌ی سالانه به قیمت اسمی ورقه‌ی قرضه است.
نرخ بهره‌ی جاری: اوراق قرضه‌ای که که در بازارهای مالی مورد معامله قرار می‌گیرند، دارای تفاوت قیمت نسبت به قیمت اسمی خود هستند که به این قیمت، قیمت جاری گفته می‌شود.از تقسیم بهره‌ی سالانه بر قیمت جاری، نرخ بهره‌ی جاری به دست می‌آید.
نرخ بهره‌ی موثر: ناشران اوراق قرضه، بهره‌ی مربوط به آن را در فاصله‌ی زمانی 3 الی 6 ماه پرداخت می‌کنند، به همین دلیل سرمایه‌گذار می‌تواند بهره‌ی پرداخت شده را مجددا سرمایه‌گذاری می‌کند و بازده سرمایه‌ی خود را افزایش دهد. به همین جهت نرخ بهره‌ی سرمایه‌گذار با نرخ بهره‌ی اعلام شده متفاوت است.
روش‌های محاسبه‌ی محاسبه‌ی نرخ بهره
بهره‌ی ساده: با توجه به میزان مبلغی محاسبه می‌شود که فرد سرمایه‌گذاری کرده باشد. برای مثال اگر فردی مبلغ 200 هزارتومان را با بهره‌ی 4 درصد سرمایه‌گذاری مرده باشد، ماهانه 8000 تومان بهره‌ی او خواهد بود.
بهره‌ی مرکب: در این روش از محاسبه‌ی بهره میزان سرمایه‌ای که سرمایه تعلق می‌گیرد، براساس میزان پولی محاسبه می‌شود که از گذشته در حساب فرد وجود داشته است. بهره‌ی مرکب یک روش بسیار مناسب برای کسب سود هنگفت برای سرمایه‌گذاری‌های سنگین است.
نرخ بهره از عوامل تعیین کننده در اقتصاد هر کشوری است. طبق تحقیقات انجام شده کشورهای پیشرفته و صنعتی نرخ بهره‌ی پایین و حتی منفی دارند زیرا تمام تلاش آنان ایجاد توسعه در زمینههای مختلف برای کشورشان است و سعی می‌کنند سرمایه‌های موجود در جامعه را به بخش‌های تولید و اشتغال‌زایی هدایت نمایند. نکته‌ی جالب توجه این است که نرخ بهره یکی از پارامترهای تعیین سلامت بانکی و اقتصادی در دنیا است.
نرخ بهره را می‌توان یکی از ابزارهای کنترلی در اقتصاد دانست. تغییر در این متغیر بسیار مهم موجب تغییر در هزینه‌ی تولید و سطح قیمت‌ها می‌شود. نرخ بهره در کشور ما به دلیل عدم وجود بازارهای مالی پیشرفته و تحریم‌های اعمال شده، متاسفانه بدون توجه به مسائل جاری مالی جامعه و بدون در نظر گرفتن پیامدهای آن در آینده و به صورت دستوری اعمال می‌شود. بنابراین محاسبه‌ی این متغیر مهم در ایران به صورت اصولی و علمی چندان قابل اعتماد نیست.
برای محاسبه‌ی نرخ بهره در کشورمان ایران به طور معمول ابتدا سایر متغیرهای تاثیرگذار مانند نرخ تورم، حجم نقدینگی، بازدهی مسکن و … را بررسی می‌نمایند.
از عوامل اصلی و موثر بر نرخ بهره در ایران را می‌توان تورم دانست. متاسفانه به دلایل مختلف نرخ تورم در کشورمان بالا است و روزانه نیز در حال تغییر است در این شرایط بانکها و موسساتی که اقدام به پرداخت وام به مردم می‌نمایند به دلیل کاهش ارزش واقعی پول تا زمان بازپرداخت آن نرخ بهره را افزایش می‌دهند.
