توجیه پذیر بودن یک طرح به چه عواملی بستگی دارد؟
مطالعات امکان‌سنجی مترادف طرح توجیهی فنی-اقتصادی می‌باشد که معمولا توسط بانک‍ها و موسسات تامین اعتبار استفاده می‌شود. مطالعات امکان‌سنجی مطالعه‌ای است که با انجام آن امکان ایجاد یک پروژه و سرمایه‌گذاری در آن بررسی می‌شود.
توجیه پذیر بودن یک طرح به بررسی و نتیجه‌ی مطلوب در سه بخش طرح(مطالعات بازار، مطالعات فنی، مطالعات مالی و اقتصادی) بستگی دارد. هر سه بخش ذکر شده بایدبه طور مجزا بررسی شوند و در صورتی که هر کدام از بخش‌ها دارای نتیجه‌ی مطلوبی نباشند، طرح از توجیه پذیر بودن برخوردار نیست.
گاهی در بررسی توجیه‌پذیری یک طرح ممکن است یکی از بخش‌ها با دقت و توجه بیش‌تری انجام شود یا به یکی از بخش‌ها کم توجهی شود، به طور مثال بخش فنی و مالی یک طرح صنعنتی جهت شناسایی و تامین ماشین‌آلات و تجهیرات با دقت بیش‌تری بررسی شود، حال آن‌که بخش بازار محصول در حاشیه قرار گیرد در صورتی که عدم موفقیت در بازار از عوامل شکست در یک طرح تولیدی است.
شاخص‌های مهم توجیه‌پذیری یک طرح در مطالعات امکان‌سنجی
۱- مطالعه‌ی بازار : مطالعه‌ی بازار اولین گام یک طرح توجیهی محسوب می‌شود، که به بررسی خلاء بین عرضه و تقاضا و وضعیت محصول تولیدی در بازار از این نظر که آیا محصول تولیدی در بازر مورد تایید واقع خواهد شد یا خیر می‌پردازد. در مطالعه‌ی بازار وضعیت عرضه و تقاضا به طور کامل بررسی می‌شود. عرضه به معنای تمام اجناس موجودی ما از یک کالا در بازار چه تولید داخلی چه حجم موجود از واردات، تقاضا نیز به مفهوم نیاز و درخواست و کشش پذیرش بازا از آن کالا است. برای آن‌که بتوانیم اطلاعات صحیحی داشته باشیم باید از آمار و اطلاعات سازمانهای مختلف و بررسی و مقایسه‌ی آنها استفاده نماییم. برای داشتن یک تصمیم صحیح در مورد شاخص بازار تنها داشتن اطلاعات گذشته از بازار کافی نیست بلکه باید به بررسی وضعیت بازار در آینده نیز پرداخت. پیش بینی وضعیت تقاضا و عرضه(شامل واردات و صادرات محصول نیز می‌باشد) و تحلیل موازنه‌ی عرضه و تقاضا می‌توان به این پرسش پاسخ دا که آیا طرح از منظر بازار قابل توجیه است یا خیر.
۲- مطالعه‌ی فنی : تمام مطالعات فنی باید بر پایه و اساس نتایج حاصل از مطالعات بازار انجام شود. یعنی پارامترهای مورد مطالعه باید از نظر کمی کاملا متناسب با ظرفیت تعیین شده در مطالعات بازار باشد، از تعداد و انواع ماشین‌آلات و تجهیزات به‌کار گرفته شده تا تعداد نیروی انسانی و متراژ مکان طرح همه باید متناسب با ظرفیت‌های تعیین شده در بازار باشد.
۳- مطالعه‌ی مالی : آخرین مرحله در فرآیند مطالعات امکان‌سنجی مطالعه‌ی مالی است. در این بخش به مطالعه‌ی شاخص‌های مالی پروژه که با فرمول‌های محاسباتی مشخصی انجام می‌شود اجرا می‌گردد. نکته‌ی مهم یکسان بودن فرمت مطالعات مالی برای پروژه‌های مختلف با موضوعات متفاوت است، در واقع روند مطالعات مالی ثابت است و از طرحی به طرح دیگر تفاوتی ندارد. هدف مطالعات مالی محاسبه‌ی شاخص‌های مالی پروژه است که از طریق سه پارامتر در طی اجرای پروژه و تولید و هزینه‌های پروژه و درآمد حاصل ممکن خواهد بود. با مطالعات بازار شرایط عرضه و تقاضا و وضعیت درآمد مشخص می‌شود و در مطالعات فنی لزومات اجرای پروژه تعیین می‌شود حال در مطالعات مالی تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل انجام می‌شود. پیکره‌ی مطالعات مالی از حجم کل سرمایه‌گذاری در گردش و ثابت طرح تشکیل می‌شود.
